Wirusowe zapalenie wątroby typu B - główna przyczyna występowania raka wątroby
Wirusowe zapalenie wątroby typu B jest najpowszechniej występującą na świecie chorobą zakaźną. Pięć procent światowej populacji ludzi jest przewlekle zakażonych wirusowym zapaleniem wątroby typu B - to dwa razy więcej niż wirusowym zapaleniem wątroby typu C i siedem razy więcej niż wirusem HIV.1 Wirus HBV stanowi dziesiątą przyczynę zgonów na świecie - każdego roku na świecie w konsekwencji choroby wątroby spowodowanej przez wirusowe zapalenie wątroby typu B umiera ok. 1 mln osób. Przewlekłe zapalenie wątroby typu B jest dziesiątą przyczyną zgonów na świecie; odpowiada również za 80% przypadków raka wątroby- w konsekwencji prawie połowa z nich umrze z powodu niewydolności lub raka wątroby1,2. Wirusowe zapalenie wątroby typu B jest najczęstszą przyczyną raka wątroby na świecie, stając się najczęstszym po tytoniu czynnikiem kancerogennym. Rak wątroby jest piątym, co do częstości występowania, rodzajem nowotworu u ludzi.2
W Polce problem WZW typu B dotyczy ok. 1,5% społeczeństwa, czyli ok. 600 tys. osób. Chociaż, dzięki dobrze funkcjonującemu programowi szczepień, udało się znacznie ograniczyć liczbę nowych zakażeń, to wczesna diagnostyka zakażonych i dostęp do nowoczesnego leczenia przewlekłego WZW typu B wciąż wymagają poprawy.
Podjęcie skutecznego leczenia w odpowiednim momencie jest niezwykle ważne dlatego, że może zapobiec wystąpieniu ciężkich, zagrażających życiu i zdrowiu konsekwencji zakażenia HBV - zwłóknienia, marskości i raka wątroby. Skuteczne leczenie oznacza zastosowanie leku, który trwale zahamuje replikację wirusa w organizmie zakażonego - w tym celu stosuje się interferon (mobilizujący układ odpornościowy do kontroli nad wirusem lub leki przeciwwirusowe (hamujące namnażania się wirusa). Zgodnie z obowiązującymi wytycznymi klinicznymi, ordynując lek przeciwwirusowy, u chorych, u których nie można zastosować interferonu, lekarze powinni zastosować ten o największej sile i najmniejszym potencjale generowania oporności. Niestety w Polsce lekarze nie mają takiej możliwości - NFZ w ramach programu terapeutycznego w pierwszej linii leczenia, refunduje tylko jeden, przestarzały lek przeciwwirusowy - lamiwudynę, która po pięciu latach stosowania powoduje oporność u 80% chorych. Mimo licznych apeli środowiska pacjentów i lekarzy, obowiązujących wytycznych klinicznych opracowanych przez Polską Grupę Ekspertów HBV, Ministerstwo Zdrowia od lat odmawia chorym dostępu do nowoczesnych leków przeciwwirusowych w pierwszej linii leczenia przewlekłego WZW typu B. W ten sposób naraża chorych, którzy ich potrzebują, na rozwój zagrażających życiu chorób wątroby, w tym raka wątroby, a system na konieczność finansowania leczenia poważnych następstw zakażenia HBV, w tym transplantacji wątroby.
Wirusowe zapalenie wątroby, mimo istniejących i powszechnie dostępnych testów diagnostycznych jest wciąż wykrywane w zaawansowanym stadium, kiedy dochodzi już do groźnych zmian w wątrobie takich jak włóknienie i marskość. Wczesnej diagnostyce nie sprzyja wieloletni bezobjawowy przebieg zakażenia wirusem HBV - zwykle choroba rozpoznawana jest przypadkowo, często po wielu latach trwania zakażenia. Większość zakażonych nie zdaje sobie sprawy ze swojej choroby, ponieważ nie odczuwa dolegliwości a także, dlatego, że ze względu na brak wiedzy na temat dróg przenoszenia się wirusa, nie podejrzewa, że mogła być narażona na zakażenie. Niestety w Polsce nie przeprowadza się badań przesiewowych w kierunku wykrycia zakażenia HBV. Podstawowe badanie diagnostyczne jest dostępne bezpłatnie za skierowaniem od lekarza pierwszego kontaktu, jednak niespoistość lub brak objawów sprawiają, że także lekarze stawiając diagnozę rzadko biorą pod uwagę ewentualność zakażenia wirusem HBV.
Wirus zapalenia wątroby typu B przenosi się przez krew oraz płyny ustrojowe, może się nim zakazić się każdy, kto nie został przeciw niemu zaszczepiony. Transmisja wirusa może nastąpić poprzez naruszenie ciągłości skóry skażonym HBV przyrządem medycznym lub niemedycznym (niewyjałowione igły strzykawki etc., jak również instrumenty używane w kosmetyce, gabinetach tatuażu, itp. ), niezabezpieczone kontakty seksualne z zakażonym partnerem a także używanie szczoteczki do zębów, żyletki i innych przedmiotów potencjalnie mogących naruszyć ciągłość skóry lub błon śluzowych, należących do osoby zakażonej. Wirus HBV może być również przekazany na noworodka przez matkę podczas ciąży. Wirus HBV jest 100 razy bardziej zakaźny niż wirus HIV.
W ostatnich latach obserwowany jest znaczy spadek częstości zakażeń WZW B. Spadek ten jest rezultatem wielu czynników - przede wszystkim obowiązującego programu obowiązkowych szczepień noworodków, a także upowszechnienia sprzętu jednorazowego i wzrostu ilości zabiegów inwazyjnych użytku, które to ograniczyły ilość zakażeń szpitalnych. Cały czas jednak istnieje ogromna rzesza osób, które nie zostały zaszczepione i są potencjalnie narażone na zakażenie WZW typu B.
1 Lavanchy D. Hepatitis B epidemiology, disease burden, treatment, and current and emerging prevention and control measures. J Viral Hepatitis. 2004; 11:97-107
2 Hepatitis B Foundation. Hepatitis B and Primary Liver Cancer. Dostępne na: http://www.hepb.org/professionals/hepb_and_liver_cancer.htm. Sprawdzono 7 maja 2010 r.
